Gerrit Gunder krijgt een gezicht

Zorgvuldig wordt het fotolijstje uitgepakt en voorzichtig voor mij neergelegd alsof het een kostbare schat is. Of ik hier wat mee kan in dit digitale tijdperk, vraagt Anca, want de tand des tijds heeft het beeld aangetast en het gezicht is niet goed te zien.

Nieuwsgierig bestudeer ik het beeld achter de glazen plaat. Hé, wat grappig: als ik de plaat vanaf een andere hoek bekijk, zie ik ineens een negatief beeld. Het blijkt een collodiumfoto op glas en moet al minstens150 jaar oud zijn, uit de eerste periode waarin deze vorm van fotografie door de Engelsman Frederick Scott Archer in 1851 is bedacht. Men gefotografeerde toen met een houten blaasbalgcamera.

Hoe kostbaar dit bezit is, legt Anca uit: "Maartje Gunder, mijn overgrootmoeder (geboren 1878), was supertrots op de foto van haar vader Gerrit Gunder (geboren 1836) die veearts was. Ze heeft de foto altijd bewaard als een kostbare schat. Na haar scheiding in 1930 heeft ze diverse adressen en is werkzaam als inwonende huishoudster. Maar ondanks haar kleine behuizing neemt ze overal een kist mee waarin haar schatten zitten waaronder het portret van haar vader.

Mijn moeder herinnert zich bezoekjes

aan haar oma in Lochem, waarbij ze altijd uit de kist voorzichtig uitgepakt het portret van haar overgrootvader te zien krijgt. Na bezichtiging wordt het weer zorgvuldig ingepakt in papier en opgeborgen in de kist.

Na het overlijden van Maartje neemt haar moeder het portret mee naar haar huis en bewaart het altijd in een kist op zolder. Ze durft het uit respect voor haar moeder en de wetenschap dat het zo kostbaar was voor haar moeder niet weg te doen.

Ook haar dochter heeft hetzelfde en bewaart na het overlijden van haar moeder het portret keurig in een kist gewikkeld in paper. Al jaren is er zo goed als niets zichtbaar op het portret, maar ja weggooien kan niemand het.,

Dus zo komt het bij mij en ook voor mij de vraag: wat doe ik er mee? En zo kom ik bij jou Bea."

Voorzichtig snijd ik het vergeelde krantenpapier los dat als afdekking van de achterkant dient, en maak de achterkant open. Ik open een kartonnen klepje en zie een blauw papiertje dat het transparante gedeelte van de glasplaat moet afdekken. Zodra ik het verwijder, regent het zwarte korreltjes die losgelaten zijn van de glasplaat. Dit zijn de zilverhalogeniden die met een stroperig goedje, genaamd collodium, werden gemengd en vervolgens op een glasplaat gesmeerd om deze lichtgevoelig te maken. Na 3 minuten was de plaat klaar om te gebruiken en moest het fotograferen snel gebeuren, want zolang deze nat bleef, was het gevoelig voor licht. Daarom heet deze vorm van fotografie 'Wet plate photography', in het Nederlands: 'natte plaatfotografie'.

Ik houd het plaatje tegen het licht en kijk er op een aantal plekken dwars doorheen. Een deel van het collodium heeft losgelaten. Ik heb nog geen idee wat voor effect dat gaat hebben en met hetzelfde 'vol verwachting' gevoel als ik vroeger in de donkere kamer had bij het ontwikkelen van een negatief, leg ik heel voorzichtig, om niet teveel korreltjes te verliezen, het plaatje op de fotoscanner. Wat zal ik overhouden?

Omdat ik heel veel informatie nodig heb om gedetailleerd te kunnen restaureren, scan ik het kleine plaatje super gedetailleerd in en ik ontdek vervolgens een negatief beeld. Met een druk op de knop maak er een positief beeld van en wauw: daar is weer de magie van het opkomende beeld, het mooiste moment in de doka! Ik heb nu echter wel een beeld met veel ruis en gaten. Poeh, veel werk aan de winkel!

Tijdens mijn opleiding op de Fotovakschool heb ik snelle retouche methodes geleerd die heb beeld eerst vervagen om oneffenheden op een snelle manier te elimineren, maar daarna moet er weer verscherping plaatsvinden. Maar ik besluit dat ik zoveel mogelijk met de originele informatie wil werken en dat betekent veel werk.

Gelukkig heb ik veel beschikbare tools in mijn trouwe Photoshop programma en met al mijn in 25 jaar verzamelde skills en een fijn muziekje op begin ik moedig aan een retoucheer-marathon door de gaten op te vullen met informatie uit de omgeving. En net als in de doka ontstaat door middel van doordrukken en tegenhouden, dat veel wegheeft van boetseren, een portretfoto dat lijkt op 'zo zou het echt geweest kunnen zijn.' En zie daar: Gerrit komt tevoorschijn!

Ontelbare uren zijn in dit huzarenstukje gaan zitten, maar oh wat was het heerlijk meditatief knutselwerk. Door zo gedetailleerd op pixelniveau aan het werk te zijn geweest, ontdekte ik pas later de sigaar tussen de vingers van Gerrit en begreep toen pas dat de vervaging boven zijn hand het effect van sigarenrook was. De rook had ruim de kans gekregen om te bewegen want rond1865 moest de geportretteerde circa 6 seconden stilzitten voordat de foto gelukt was! Ook dat was knap werk, maar het leven was destijds ook een stuk relaxter. Wie zou daar nu nog geduld voor hebben!

Wat mogen we blij zijn hoe ongelooflijk de fotografische techniek er op vooruit is gegaan in 150 jaar.

Dit is de reactie van Anca: "Nu dankzij de ontwikkeling in fotobewerking kan mijn moeder na meer dan 70 jaar eindelijk een fysiek beeld krijgen van haar betovergrootvader. Vakmanschap en monnikenwerk hebben dit portret, dat niet meer was dan een vlek op een glasplaat, dat een man moet zijn geweest, en dat met zoveel liefde is bewaard, weer tot leven gebracht. Wat onzichtbaar was is weer zichtbaar gemaakt. Nu hebben we weer een prachtige afdruk waarbij zelfs het pak en het vest goed zichtbaar zijn. Zelfs een sigaar in zijn hand is herkenbaar, maar het mooiste is dat zijn gezicht en ogen tot leven zijn gekomen. Dank voor dit bijzondere werk."

"Dank je wel Anca voor deze enorme waardering. Ik ben dankbaar dat ik Gerrit Gunder zichtbaar mocht maken voor je moeder, voor jou, voor jouw kinderen en voor komende generaties familie".

Wie in deze thuis-zit-tijd bezig is zijn zolder op te opruimen en oude familiefoto's tegenkomt die aan het vervagen zijn, wil ik graag helpen deze weer zichtbaar te maken.

https://www.beablauwendraat.biz/contact